Il barbiere

Eg kan ha vore 22, student i Bergen og heime på Voss i helga. Det var gneistrande sol, kan hende februar og eg gjekk for fyrste gong på Lønahorgi, 1410 m.o.h. Eg gjekk åleine i mitt eige tempo på litt hardt seinvinterføre, på turski, med stålkantar som skulle komme meg til nytte på turen ned. Med meg i anorakken hadde eg ein walkman og ein einaste kasett, Il barbiere di Siviglia av Rossini, ein komisk opera frå 1816 som eg hadde kjøpt i Roma nokre år tidlegare og lagt min elsk på.

Eg hugsar turen ned fjellsida med Rossini på absolutt full guffe, bass og tenor som slæst om den same dama i vilt tempo på eit italiensk eg halvt forstod, det frydefulle i humoren og patosen og farten ned dei bratte løypene, vind og sol og ein utsikt som der og då var som skapt for opera. Eg måtte stanse for å le. Ingenting konkar ut den dagen.

Ein grasbakke bak huset

Dei siste åra har eg arbeidd med lause bomullslerret lagt ut på ein knudrete, dels skrå, dels rimeleg flat grasbakke på ei øy utanfor Kragerø, der mannen min kjem frå.

Bak huset er det skuggefullt, graset er frodig og nyslått, eg høyrer stemmer eg kjenner godt, men ingen kjem, eller dei kjem berre for å sjå om eg lever. Der står eit gammalt epletre og ei rak, nydeleg furu. Før eg kan male må eg rydde vekk eplekart frå det fyrste og harde små konglar frå det andre. I kvart hjørna av lerretet legg eg stødige steinar, dei same kvart år, som ligg i ein haug på berget gjennom vinteren og har malingrestar frå fjoråret. Her er ein brønn og sjølv om det ikkje er drikkevatn, tenkjer eg på at sink og kadmium ikkje må komme i jorda og hamne i brønnvatnet. Og eg må fylgje med på skyene om det kjem regn, men er bileta turre, tåler dei ei lett skur. Eg installerer meg i fuglelivet (svarttrost, tornirisk, tjell, gauk, grønfink - og mår! Rådyr og rev, flaggermus og grøn skarabé) ei vekes tid, kanskje to, med lange uforstyrra dagar under open himmel, men tett ved huset. Om eg har planlagt godt, har eg det eg treng av materialar og ein idé tilpassa eit primitivt atelier, ein vindstille, litt skrå bakke mot sør, som eg etter kvart kjenner meg eitt med.

Gull og raudt

Eg meiner eg fann dei i Bergen, eit par fletta sommarsko i mellomraudt og gull, med litt hæl og hjarteforma opning i front over rista. Dei hadde ei levetid på fem-seks år, brusteinen i Bergen kravde sitt, men det var stein og asfalt som gav meg den lette, feminine klikklakk-lyden. Eg brukte dei så ofte, men så sjeldan eg kunne, straks det var varmt nok å vere berrføtt i slike sko, og ikkje regn, for fletta sko i skinn er elastiske og utvidar seg. Skinnsålane var fint raspa opp under av småstein og ikkje lenger glatte, men etter som åra gjekk, vart dei tynnare og flettverket lausare og skoa sat ikkje like fint og godt og gullet og det raude flagna og sprakk opp. Enno leitar eg etter desse skoa, men i Bergens og verdas hyller for gullsko er dei ikke lenger å finne.

Brød

Då folk hamstra gjær dei fyrste vekene under Korona, forstod eg at me er mange som bakar brød. Utruleg nok blir eg aldri lei og etter 30 år går det bra kvar gong. Og det er arv: Mor mi baka store brød rett på plata, det same gjorde hennar mor, som eg er oppkalla etter. Av desse to lærte eg å ikkje bruke former, og det fortel eg alle som gidd å høyre, at frittliggande brød med hardt steikt skorpe heile vegen rundt er rikare på smak og ser betre ut (ser ut som Middelalder). Er det Christian Krohg som har måla ei kone som skjer brød med kniven inn mot kroppen? Det same hugsar eg bestemor mi gjorde.

For at det skal gå av seg sjølv, ein gong i veka, må ulike sortar mjøl vere i hus. Det grove (oftast kim, grøpp, sammalen rug og kveite, frø og valnøtter) kan bløytast over natta i vatn, surmjølk og kanskje appelsinjuice. Tida må få arbeide, syrene må utvikle seg. Di lenger ein gløymer og forsømer deigen, dess betre brød, om dei berre får steike lenge nok. Rekk eg ikkje å bake neste morgon gjer eg det om kvelden. Då har eg fire brød til midnatt.

Kunstnernes Hus

Ikkje at eg nokon gong har stilt ut i liknande lokale, så eg har lite å samanlikne med, men eg trur dei to salane på Kunstnernes Hus må vere uvanleg gode rom for kunst. Dei manglar intimitet, men opnar for noko anna: eit mangfald av innbyrdes kontakt mellom verk. Synsfeltet er vidt, ein overskodar ulike delar av utstillinga frå eitt og same punkt, i same rom. Snur ein seg sakte rundt, tek ein del i korleis verk arbeider saman på kryss og tvers i rommet og går ein omkring, kjem kvart einskilt bilete i fleire utgåver; eit lite på 30 meters avstand og eit stort om du zoomar inn ved å nærme deg. Heilskapen av verk i ein sal blandar seg med etterbiletet av den andre.

Både utstillar og publikum krympar litt under ein ti meter høg himling, men det er høgda som spreier og fordelar dagslyset så umerkeleg og som gjer at lengda ikkje kjennest for lang. Salane er normale rom, berre forstørra. Store verk får ein human dimensjon. Eg såg for meg, og dette har eg frå ein kjend forfattar, dei største maleria som miniatyrbilete på botnen av eit skrin. Kunstnernes Hus er dette skrinet.

Billedkunst 2/ 2020